Гипермәтін

Гипермәтін (гр. hyper – жоғары, ар жағында) – мәтіндер иерархиясында (тізбегінде, сатыларында, дәрежелерінде) жүйеге айналған, сонымен қоса мәтіндердің көптігін білдіретін арнаулы құрылым. Гипермәтіннің қарапайым мысалына сөздіктер мен энциклопедиялар жатады: ондағы әрбір мақала осы сөздіктегі басқа мақалаларға сілтеме береді. Осындай мәтінді әртүрлі оқуға болады: 1) гипермәтіндік сілтемелерді ескермей, қажетіне қарай, бір мақаладан екіншісіне; 2) сілтемелерді ескере отырып, мақалаларды басынан аяғына дейін; 3) немесе бір сілтемеден келесісіне ауысып, гипермәтіндік саяхат жасау.

Гипермәтін, әдетте, тізбектік сипатта болады және ол түзу сызықты емес ой лабиринтіне ұқсас. Оған бір енгеннен кейін, қайта шығу қиындық туғызады. Мыс., адам белгілі бір гипермәтінді қабылдайды: нақтылы бір тіл ойындарды, қарым-қатынас шеңберін, ойлау тәсілдерін, әдетті кітаптарды, т.б. Енді ол осы өзін жалықтырған дүниеден кетейін десе, оны қалыптасқан гипермәтін ережелері ұстап тұрады. Олардан шығу үшін үлкен ырық қажет. Бірақ, ол адамды ырықсыз билей алады. Гипермәтін адаммен ойын ойнағандай болады.